Bachat gat loan rules in marathi

Table of Contents

Bachat gat loan rules in marathi : बचत गट म्हणजे काय, त्याची स्थापना कशी करतात, कर्ज देण्याची पद्धती व नियम काय आहेत हे जाणून घ्या. स्वयं सहाय्यता गट (SHG) कसे काम करतात, बचत गटाचे फायदे आणि शासनाच्या योजना यांची सविस्तर माहिती मराठीमध्ये वाचा.

भारतामध्ये ग्रामीण आणि शहरी भागातील महिलांच्या आर्थिक स्वावलंबनासाठी “स्वयं सहाय्यता गट” (Self Help Group – SHG) म्हणजेच बचत गट ही अत्यंत उपयुक्त योजना आहे. या गटांद्वारे महिलांना बचतीची सवय लागते, छोट्या रकमा जमा करून मोठी आर्थिक ताकद निर्माण करता येते आणि गरज भासल्यास कर्जाच्या स्वरूपात मदतही मिळते. चला तर जाणून घेऊया बचत (Bachat gat loan rules in marathi) गटाची संपूर्ण माहिती, कर्ज वितरणाची पद्धत आणि त्यासंबंधीचे महत्त्वाचे नियम.

अधिक वाचा : AICTE Free laptop yojana 2025 official website | विद्यार्थ्यांसाठी मोफत लॅपटॉप योजना | AICTE Free Laptop Scheme माहिती मराठीत

बचत गट म्हणजे काय?

बचत गट म्हणजे समान विचारांच्या १० ते २० महिलांचा समूह, जो नियमितपणे ठराविक रक्कम जमा करतो.
या रकमेचा उपयोग सदस्यांना आर्थिक मदत, छोटे व्यवसाय सुरू करणे, घरगुती गरजा भागविणे, किंवा मुलांच्या शिक्षणासाठी कर्ज देण्यासाठी केला जातो.
गटाचा उद्देश बचत, परस्पर सहकार्य आणि आर्थिक स्थैर्य निर्माण करणे हाच असतो.

बचत गटाची स्थापना कशी केली जाते?

गट तयार करणे: १० ते २० महिलांनी मिळून एक गट तयार करावा.
गटाचे नाव आणि नियम ठरवणे: गटाचे नाव, बचतीची रक्कम, बैठकांचा दिवस, दंडाचे नियम इत्यादी ठरवले जातात.
नोंदणी: बचत गट स्थानिक पंचायत कार्यालयात किंवा महिला व बालकल्याण विभागात नोंदवला जातो.
बँक खाते उघडणे: गटाचे अधिकृत खाते उघडून त्यावर सर्व व्यवहार केले जातात.
बैठका व लेखापरीक्षण: दर आठवड्याला किंवा महिन्याला बैठक घेऊन बचतीचा, कर्जाचा आणि वसुलीचा हिशोब ठेवला जातो.

बचत गटातील बचतीची पद्धत

प्रत्येक सदस्य ठराविक रक्कम (उदा. ₹100 किंवा ₹200) दर आठवड्याला किंवा महिन्याला जमा करतो.
जमा झालेली रक्कम गटाच्या खात्यात ठेवली जाते.
गट प्रमुख (अध्यक्ष), सचिव आणि कोषाध्यक्ष यांच्याकडे सर्व व्यवहारांची जबाबदारी असते.
बचत रक्कम गटाच्या निर्णयानुसार कर्जरूपाने दिली जाऊ शकते.

कर्ज देण्याची पद्धत (Loan Allocation Method)

कर्ज अर्ज: सदस्याला गरज असल्यास तो कर्जासाठी अर्ज करतो.
गट बैठक: सर्व सदस्य मिळून अर्जाचे परीक्षण करतात.
कर्ज मंजुरी: अर्ज योग्य वाटल्यास बहुमताने मंजुरी दिली जाते.
व्याज दर ठरवणे: सामान्यतः १२% ते २४% वार्षिक व्याज दर आकारला जातो.
कर्ज कालावधी: ६ महिने, १ वर्ष किंवा परिस्थितीनुसार ठरवला जातो.
हप्त्याने परतफेड: कर्ज हप्त्याने परत करावे लागते आणि प्रत्येक हप्त्यावर व्याज वसूल केले जाते.

कर्ज वाटपाचे नियम

फक्त सदस्यांनाच कर्ज मिळते.
कर्ज उद्देश स्पष्ट असावा — व्यवसाय, शिक्षण, शेती, आरोग्य इत्यादी.
वेळेवर परतफेड अनिवार्य आहे.
नियमित बचत करणाऱ्यांनाच कर्ज प्राधान्याने दिले जाते.
गटाचा निर्णय अंतिम असतो.
कर्ज न फेडल्यास दंड किंवा सदस्यत्व रद्द होऊ शकते.
दोन किंवा तीन सदस्यांच्या हमीवरच मोठे कर्ज दिले जाते.

व्याज व वसुली पद्धती

व्याजाची रक्कम गटाच्या निधीत जमा केली जाते.
ही रक्कम नंतर गटाच्या सामाजिक उपक्रमांसाठी वापरली जाते.
वसुली वेळेवर न झाल्यास गट सदस्य मिळून ती वसूल करतात.
वसुली दरम्यान पारदर्शकता आणि लेखापरीक्षण आवश्यक असते.

गटाच्या बैठका आणि निर्णयप्रक्रिया

प्रत्येक आठवड्यात किंवा महिन्यात बैठक घेतली जाते.
सर्व व्यवहार वहीत आणि रजिस्टरमध्ये नोंदवले जातात.
उपस्थिती, बचत, कर्ज, परतफेड, नवीन अर्ज इत्यादी विषयांवर चर्चा होते.
निर्णय बहुमताने घेतले जातात.

बचत गटाचे फायदे

महिलांचे आर्थिक सशक्तीकरण.
बचतीची सवय लागते.
गरज पडल्यास तत्काळ कर्ज मिळते.
व्याजाचा फायदा गटालाच होतो.
सामाजिक ऐक्य व सहकार्य वाढते.
लघुउद्योग, पशुपालन, शेती सुधारणा यासाठी भांडवल मिळते.
बँक व सरकारी योजना जोडण्याची संधी मिळते.

बचत गटातील पारदर्शकता राखण्यासाठी टिप्स

सर्व व्यवहार वहीत नोंदवावेत.
प्रत्येक सभेत हिशेब वाचून दाखवावा.
कोषाध्यक्ष व सचिव बदलून जबाबदारी द्यावी.
बँक पासबुक नियमित तपासावे.
वर्षातून एकदा लेखापरीक्षण करणे आवश्यक आहे.

शासनाचे प्रोत्साहन

भारत सरकारच्या राष्ट्रीय ग्रामीण आजीविका अभियान (NRLM) आणि महाराष्ट्र सरकारच्या उमेद अभियान अंतर्गत हजारो बचत गटांना कर्ज, प्रशिक्षण व सबसिडी दिली जाते.
बचत गट बँकांशी थेट जोडले जातात आणि लिंक्ड क्रेडिट सुविधा मिळते.

निष्कर्ष

बचत गट (Bachat gat loan rules in marathi) ही केवळ आर्थिक योजना नसून महिलांच्या आत्मविश्वास, सहकार्य आणि आर्थिक स्वावलंबनाची पायरी आहे. गटातील प्रत्येक सदस्याने नियमांचे काटेकोर पालन केले, वेळेवर बचत व परतफेड केली तर गट अधिक मजबूत होतो. त्यामुळे प्रत्येक गावात एक सक्षम बचत गट असणे म्हणजे त्या गावाच्या आर्थिक विकासाची गुरुकिल्ली आहे.

“बचत म्हणजे संपत्तीचा पाया आणि सहकार्य म्हणजे यशाची गुरुकिल्ली.”